ساختار نظام آموزشی

در ساختار نظام آموزشی کشور هند تمرکز عمده بر بعد وسیع ارائه خدمات آموزشی و اهمیت ساختار، سازماندهی و ارتقاء آن استوار می باشد. بعلاوه، ساختار سیستم آموزشی کشور هندوستان بر رشد آموزشی مناطق مختلف کشور و برقراری رقابتهای آموزشی میان این مناطق تأکید دارد. در حال حاضر، تعداد 888 نهاد آموزشی در کشور هندوستان فعالیت دارد که به ثبت نام از 179 میلیون دانش آموز مبادرت می نمایند. سیستم آموزش ابتدایی در هندوستان از دومین رتبة جهانی برخوردار است. این سیستم آموزشی از 4/149 میلیون کودک 6 تا 14 ساله و 9/2 میلیون آموزگار، متشکل می گردد. لازم به ذکر است که نرخ مذکور به 82 درصد از کل کودکانی است که در این گروه سنی قرار دارند مشتمل می گردد. پس از استقلال هند طی سال 1947 سیاستمداران ,مسئولان و صاحب نظران آموزش و پرورش کشور تلاشهای فراوانی در جهت ارائه الگوی مشترک ساختار آموزشی پذیرش کلیه ایالت عمل آورند. طی سال 1966 کمیسیون آموزش و پرورش هند مبادرت به انتشار ساختار آموزشی طرح سیستم (2+10) نمود. سیستم مذکور پس از بازنگری و جرح و تعدیل طی سالهای 1986 و 1992 به عنوان خط مشی جدید نظام آموزشی ملی به تصویب رسید در حال حاضر کلیه ایالت های کشور از آن پیروی می نمایند. نکته قابل تامل در فرایند تصویب طرح مذکور طول مدت بررسی آن است که مدت زمان سه دهه از زمان طرح اولیه آن تا جرح و تعدیل و تصویب و اجرای فراگیر و نهایی آن به طول انجامید است که خود نشان دهنده بر طرف نمودن احتمالی نواقص و نارسایی های طرح اولیه می باشد. بر اساس الگوی قید شده در فوق نظام آموزش پیش دانشگاهی کشور هند خود از دو دوره آموزش ابتدایی و متوسطه متشکل می گردد. با وجودی که ساختار آموزشی کشور هند بر (سیستم 2+10) استوار می باشد. با این حال در میان ایالات مختلف در خصوص تعداد مدارس ابتدایی و متوسطه، شرایط سنی پذیرش در مدارس متوسط، آزمون های عمومی، آموزش هندی و انگلیسی، تعداد ساعات و جلسات درسی، مدت تعطیلات، میزان دستمزدها، آموزش پایه و … تفاوت عمده ای وجود دارد. آموزش در کشور هند، از سن پنج سالگی آغاز شده و از سه مرحله ابتدایی، متوسطه و عالی (دو دوره 5 ساله ابتدایی و متوسطه و یک دوره 2 ساله تکمیلی) متشکل می گردد. در مجموع، دوره تحصیلات ابتدایی و متوسطه 12 سال به طول می انجامد.

 طبق آمار به دست آمده طی سال 1996 نرخ ثبت نام ناخالص بر مبنای سطوح مختلف آموزشی به شرح ذیل می باشد:

. پیش دبستانی : 5 درصد

. اولین سطح : 101 درصد

. دومین سطح : 49 درصد

. سومین سطح : 9/6 درصد

ساختار آموزش پس از استقلال

پس از استقلال کشور هند به دلیل نرخ بالای بی سوادی (در حدود 85 درصد) ، سرمایه هنگفتی به تولید کتب درسی ارزان قیمت تخصیص یافت. سه دهه پس از استقلال کشور، هزینه آموزشی به 40 برابر و نرخ افراد باسواد به بیش از 2 برابربالغ گردید.از سوی دیگر پیشرفت های آموزشی و افزایش تعداد موسسات آموزش عالی و مراکز تحقیقاتی وصنعتی به گسترش انواع کتابخانه ها و فراهم آمدن بازار کار برای افراد آموزش دیده منجرگردید. در سال1956 کمیسیون اعتبارات دانشگاهی هند با عنوان (یو.جی .سی ) عهده دار مسوو لیت تصویب مقررات ویژه آموزش عالی و تعیین استانداردهای آموزشی و تحقیقاتی گردید. طی سال 1961 کمیسیون مذکور به منظورارزیابی و پیشنهاد معیارهایی جهت ارتقائ استانداردهای آموزشی در هند، به تشکیل کمیته بررسی علوم به ریاست دکتر رانگاناتان مبادرت نمود. تا پیش از دهة 70 ، تنها سه دانشگاه دهلی (1948) ، بنارس (1966) و بمبئی (1967) از دوره کارشناسی ارشدبرخوردار بودند.این درحالیست که در آغاز این دهه 4 دانشگاه ا لیگر، میسور ،کارناتاک و ویکرام به افتتاح دوره های کارشناسی ارشد خود مبادرت نمودند. پس از استقلال کشور این روند سرعت گرفت.

مقطع آموزش پیش دبستانی

طول مقطع آموزش پیش دبستانی بردوره آموزشی1ساله که ازسن 5 سالگی آغاز و تا سن 6 سالگی به طول می انجامد، مشتمل می گردد.

اهداف آموزشی

آموزش دوران کودکی از اهمیت قاطعی برخوردار است. از این روی سیاست ملّی آموزش بر اجرای برنامه های مراقبتی دوران کودکی ( ECCE) تأکید فراوان نموده است. گفتنی است که اجرای چنین برنامه هایی به تسریع روند جهانی سازی آموزش ابتدایی و برنامه های توسعة زنان نیز یاری می رساند. از این طرح انتظار می رود که آمادگی لازم جهت برطرف نمودن نیازهای آموزش ابتدایی را فراهم سازد. این امر به طور غیرمستقیم با فراهم نمودن تسهیلات مراقبتی برای کودکان، به افزایش نرخ ثبت نام دختران در کلاس های ابتدایی منجر گردیده است. در بخش های مختلف، طرح هایی در حال اجرا می باشند که هدف از اجرای آن دسترسی به کودکان مناطق آسیب پذیر و دورافتاده می باشد. با این هدف که آنها را از لحاظ بهداشتی، تغذیه ای و آموزش ابتدایی تأمین نماید. از جمله این خدمات می توان به تغذیه تکمیلی. ایمن سازی، آزمایشات بهداشتی، آموزش غیررسمی پیش دبستانی و مشارکت عموم جامعه در ارائه خدمات به کودکان زیر رده سنی 6 سال و مادران باردار اشاره نمود که توسط دولت مرکزی تأمین اعتبار می گردد.

هرچند  ICDS عمده ترین پایگاهی است که احتیاجات آموزش همگانی EFA را  برآورده می سازد با این حال چندین طرح دیگر نیز توسط دولت مرکزی و دولت های ایالتی به مورد اجرا گذارده شدند که عمده هدف آنها تکمیل فرآورده های ICDS از لحاظ محتویات بوده است. به عنوان مثال طرح مرکزی از آن عده از سازمان هایی که داوطلب برگزاری کلاس های پیش دبستانی می باشند، حمایت می نماید.

منبع: شاخصهای آموزش همگانی  EFA

طبق آمار به دست آمده کل جمعیتی که تا سال 1990 در رده های سنی 6-3 سال قرار داشتند. (بنا به تخمینی های برآورده این میزان بر 7 درصد کل جمعیت، (54/57 میلیون) نفر بالغ می گردد.) بیش از 1063 میلیون کودک رده سنی 3 الی 6 ساله که در مناطق محروم قرار دارند، منتظر حضور در مراکز آموزش پیش دبستانی می باشند. اگر چه نرخ ثبت نام خالص کودکان از 33/10 طی سال 1990 به 9/16 درصد طی سال 1998 افزایش یافته است، اما با این حال طرح مراقبتی کودکان از لحاظ تحت پوشش قرار دادن برنامه های آموزشی ویژه کودکان ضعیف عملکرده است. علاوه بر این سطح پوشش طرح مذکور از منطقه ای به منطقة دیگر کاملاً متفاوت بوده است. ایالت بیهار و آتارپرادش با پوششی کمتر از 10 درصد دو نمونة بارز در این مورد می باشند. اغلب ایالات واقع در شمال شرقی کشور از پتاتسیل مثبت اجرای طرح مراقبتی کودکان بهره مند گردیده اند. جهت موفقیت برنامه های مراقبتی کودکان و گسترش ارتباط آن با آموزش ابتدایی، برقراری هماهنگی میان بخشها ضروری است. با تأسیس کمیته هایی در سطح ایالتی جهت اجرای طرح های ویژه، دولت های ایالتی تلاش می نماید ت ا هم اه نگ ی های موجود را افزایش دهد

ازجمله مهمترین اهداف آموزشی مقطع آموزش پیش دبستانی می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

 1- رشد کامل ذهنی کودکان رده سنی6 سال

 2- آماده سازی کودکان جهت ورود به مراکزآموزش ابتدایی

 3- تدارک خدمات آموزشی متناسب برای دختران دوره ابتدایی

 4- تدارک خدمات پشتیبانی جهت فعالیت زنان و اقشار کم در آمد جامعه

با وجودیکه مقطع آموزشی مذکوربخشی ازنظام آموزشی رسمی به شمار می رود، با این حال اجباری نمیباشد

طرح آموزش و مراقبت های دوران کودکی ( ECCE )

طراحی و تدارک طرح آموزشی و مراقبت های دوران کودکی ECCE به روشی اصولی به اجتماعی تر نمودن گروه های کودکان، ایجاد سلامتی و تندرستی، تشویق روند یادگیری خلاق و ارتقاء شخصیتی انان منتهی می گردد. اجرای طرح مذکور برای اقشار کم درآمد جامعه به جبران نقایص فیزیکی، روانی و عاطفی کودکان منجر می گردد. علاوه بر این اجرای طرح ECCE به جهانی شدن آموزش ابتدایی و افزایش نرخ ثبت نام و ابقاء تحصیلی دانش آموزان در مدارس ابتدایی کمک می نماید. در حال حاظر طرح تکمیلی توسعه خدمات ویژه کودکان با عنوان (ICDS) عمده ترین هدف طرح ECCE به شمار می رود. علاوه بر دولت های ایالتی، مراکز پیش دبستانی، بالوادیس و غیره نیز که تحت پوشش نهاد مرکزی رفاه اجتماعی قرار دارند به اجرای طرح مذکور مبادرت می نمایند. جهت ایجاد همگرایی هر چه بیشتر در برنامه های دولت و سایر نهادها، بر مشارکت اعضاء محلّی و گروه های پانچایاتی راج تأکید فراوان شده است. بعلاوه طرح ECCE که به عنوان طرح ویژه مراقبت های بهداشتی، روانی-اجتماعی، تغذیه ای و آموزشی کودکان به حساب می آید، طی سال های آتی ترویج و رشد چشمگیری برخوردار بوده است.

مقطع آموزش ابتدایی

ساختار آموزشی

آموزش ابتدایی در کشور هند از شش سالگی آغاز شده و به مدت هشت سال ادامه می یابد. به عبارت دیگر این دوره از آموزش کودکان رده های سنی 6تا 14 سال را تحت پوشش قرار داده و از کلاس اول آغاز شده تا پایه هشتم ادامه می یابد مقطع آموزش ابتدایی خودبه از سطح آموزش ابتدایی پنج ساله و آموزش پس از ابتدایی یا میانی سه ساله بر اساس قانون اساسی هند متشکل میگردد . دولتهای ایالتی مکلف به ارائه آموزش و پرورش رایگان و اجباری به کودکان رده های سنی 6 تا 14 سال می باشد. سال تحصیلی مقطع آموزش ابتدایی بر 200 روز کاری که از اوایل تابستان آغاز شده و تا تابستان آتی ادامه می یابد مشتمل می گردد. از جمله برنامه های درسی پنج سال اولیه آموزش ابتدایی می توان به آموزش محیطی ،ریاضی،هنر،آموزش کار و فعالیتهای بهداشتی و آموزش یک زبان با تاکید بر زبان مادری اشاره نمود. در سه سال سی از دبستان ریاضیات ،علوم و تکنولوژی، آموزش زبانهای هندی، انگلیسی و یک زبان محلی ،تربیت بدنی و بهداشت، علوم اجتماعی، هنر و آموزش کار به دانش آموزان ارائه می گردد. بر اساس آخرین گزارش آماری وزارت توسعه منابع انسانی ،تعداد کل دانش آموزان وزارت توسعه منابع انسانی، تعداد کل دانش آموزان مقطع آموزش ابتدایی 8ساله طی سال 1999 پس 000/240/151 نفر بالغ میگردد که بدین ترتیب نسبت افراد ثبت نام شده از تعداد کل کودکان لازم التعلیم در این دوره از 6/42 درصد طی سال 1950 به 14/92 درصد طی سال 1999 گفتنی است که تعداد مدارس این دوره از 000/223 مدرسه سال 1950 به 000/817 مدرسه طی سال 1999 و تعداد معلمان نیز از 000/624 نفر طی سال 1950 به 000/180/3 نفر طی سال 1999 افزایش یافته است.

آمار آموزشی مقطع آموزش ابتدایی

60% معلمین ویژه کلاسهای آموزشی پنجاه نفره

34% معلمین ویژه کلاسهای 51 تا 100نفره

میانگین39% معلمین ویژه کلاسهای بیش از 50 نفر

5% معلمین ویژه کلاسهای بیش از100 نفره

نرخ افت تحصیلی (طی سال 1996)

طبق آمار به دست آمده طی سال 1996 نرخ افت تحصیلی دانش آموزان مقطع ابتدایی

 نرخ افت تحصیلی دانش آموزان دوره اول ابتدایی (5/34 درصد)

نرخ افت تحصیلی دانش آموزان دوره دوم ابتدایی (6/51 درصد)

82 درصد کودکان رده های سنی 14-6 سال به تحصیل دردوره آموزش ابتدایی مبادرت می نمایند. طبق آمار به دست آمده طی سال1995 نسبت ثبت نام ناخالص پایه 1تا 4 بر104 و برای پایه 6 تا 8 بر2/67 درصد بالغ می گردد.

طرح های اجرایی

از جمله مهم ترین طرح های به اجرا درآمده پس از استقلال کشور در سال 1947 در مقطع آموزش ابتدایی می توان به طرح های ذیل اشاره نمود:

1- پروژه Lok jumbish

طی پروژه مذکور که به منظور ارتقاء سطح کیفی و کمی آموزش ابتدایی در ایالت راجستان هند به مورد اجرا گذارده شد 75 فرقه بالغ بر 12 میلیون نفر تحت پوشش قرار گرفتند.

پروژه مذکور همچنین به عنوان گام نخستی در برقراری همکاری میان سازمان های دولتی، معلمین، سازمان های غیردولتی و عامه مردم به شمار آمده که به توجه خود به ارتقاء روند ملی سازی برنامه های آموزش ابتدایی منجر گردیده است.

از جمله مهم ترین اصول پروژه Lok jumbish به 7 اصل ذیل اشاره نمود:

1-  تأکید به نظارت بر امور در عوض پرداختن به عملکرد صرف

2-  مشارکت همگانی

3-  عملکرد غیرمتمرکز (تمرکززدایی از توجه به منطقه یا مناطق خاص)

4-  آموزش همگانی

5-  هماهنگی با روند کلی نظام آموزشی کشور

6-     انعطاف پذیری در مدیریت

7-  تشکیل سطوح مختلف مدیریتی

لازم به ذکر است که فاز نخست پروژه مذکور در مدت زمان 2 سال طی سال های 94-1992 به مورد اجرا درآمد. هزینه های به عمل آمده جهت اجرای فاز اول این پروژه توسط دولت هند، دولت راجستان و آژانس بین المللی توسعه همکاری های سوئد (SIDA) به نسبت 3/1/2 تأمین گردید. فاز دوم پروژه مذکور نیز تا سال 1998 به مورد اجرا گذارده شد. طبق برآوردهای به عمل آمده، کل هزینه فاز 1 و 2 پروژه Lok jumbish بر 1100 میلیون روپیه و فاز 3 این پروژه بر 4000 میلیون روپیه بالغ گردیده است.

گفتنی است که از کل این اعتبارات مبلغ 200 میلیون روپیه توسط دولت نروژ هزینه گردیده است.

2- پروژه Shksha karmi

پروژه فوق که از آن تحت عنوان پروژه (SKP) یاد می گردد از سال 1987 و با حمایت آژانس بین المللی توسعه همکاری های سوئد (SIDA) به مورد اجرا درآمده است.

هدف غائی پروژه فوق، جهانی سازی و ارتقاء سطح کیفی آموزش ابتدایی در مناطق دورافتاده و عقب افتاده روستایی ایالت راجستان با تمرکز عمده بر آموزش دختران می باشد.

به واسطه عدم حضور معلمین کافی در مراکز آموزش ابتدایی به عنوان مانعی بر سر راه نیل به هدف جهانی سازی آموزش ابتدایی (UEE)، طی پروژه فق سیاست جانشینی معلمین قدیمی با معلمین جوان محلی که از آن ها تحت عنوان Shiksha karmi یاد می گردد با برنامه های آموزش منسجم تر و نظارت گسترده تر به مورد اجرا درآمد. لازم به ذکر است ک این پروژه، به طور کامل از محل اعتبارات خارجی (آژانس بین المللی توسعه همکاری های سوئد (SIDA) طی پرداخت 90 درصدی در مرحله اول (فاز 1) و پرداخت 50 درصدی طی مرحله دوم (فاز 2) تأمین اعتبار می گردد. این پروژه، با هزینه ای بالغ بر 212 میلیون روپیه جهت اجرای فاز 1 و 490 میلیون روپیه جهت اجرای فاز 2 و با تأکید عمده بر آموزش منسجم و مستمر ضمن خدمت معلمین به مورد اجرا درآمده است. طی پروژه SKP همچنین برنامه های آموزش غیررسمی در مدارس تحت عنوان مدارس Prehar Pathshalas و در قالب جدول زمان بندی مناسب به علاقه مندان ارائه می گردد. گفتنی است که پروژه مذکور در حال حاضر به تربیت تعداد 150 هزار معلم در مدراس رسمی و تعداد 3520 معلم در مدارس Prehar Pathshalas و 4271 معلم (Shiksha karmi) می پردازد.

3- پروژه آموزش ابتدایی Andra Pradesh

پروژه فوق که از آن تحت عنوان پروژه (APPEP) یاد می گردد، در جنوب ایالت Andra Pradesh جهت ارائه برنامه های آموزش ابتدایی به ویژه دختران که تنها 34 درصد از آنان از نعمت سواد برخوردار می باشند و تربیت معلمان متخصص و گسترش فعالیت های احداث مدارس به مورد درآمده است.

در این پروژه بالغ بر 80 هزار معلم در 23 منطقه در 3 هزار مرکز آموزش معلمان تحت تعلیم قرار گرفته اند. لازم به ذکر است که پروژه فوق، با هزینه ای بالغ بر 1000 میلیون روپیه در قالب طرح هشتم توسعه کشور از محل اعتابارت ملی کشور انگلستان به مورد اجرا درآمده است.

4- پروژه آموزش پایه Uttar Paradash

پروژه مذکور که در قالب طرح آموزش همگانی توسط دولت ایالتی Uttar Paradash در ژوئن سال 1993 به مورد اجرا درآمد مورد حمایت مالی بانک جهانی قرار گرفت. پروژه فوق در حال حاضر در 12 ناحیه از کشور اجرا می گردد. لازم به ذکر است که اجرای این پروژه در آینده نزدیک به 15 منطقه کشور افزایش خواهد یافت. این پروژه با هزینه کلی 7288 میلیون پوند و در طی مدت زمان 7 سال به اجرا درآمده است. آژانس توسعه بین المللی سوئد (IDA) و بانک جهانی مشترکا تا میزان 1/163 میلیون دلار آمریکا از هزینه های این پروژه را تأمین نموده اند. گفتنی است که 13 درصد هزینه های کلی پروژه مذکور نیز از محل سهم بودجه دولتی ویژه دولت های ایالتی به این پروژه اختصاص یافته است. اولین دوره تربیت ضمن خدمت معلمان که در قالب پروژه فوق به اجرا درآمد در اکتبر سال 1995 پایان پذیرفت.

لازم به ذکر است که طی این دوره 40 هزار معلم تحت تعلیم قرار گرفتند.

5- پروژه آموزشی Bihar

پروژه آموزشی Bihar که از آن تحت عنوان پروژه (BEP) یاد می گردد در سال 1991 با هدف ارتقاء سطح کیفی و کمی نظام آموزش ابتدایی در ایالت بیهار هندوستان به مورد اجرا گذارده شد.

در پروژه مذکور تأکید عمده ای بر تحت پوشش قرار دادن مناطق محروم و عقب افتاده معطوف گردیده است. از جمله مهم ترین سیاست های پروژه فوق می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

· اجرای پروژه در 7 منطقه کشور

· برقراری ارتباط مستحکم میان پروژه آموزشی Bihar و نظام آموزشی کشور

· تأکید عمده بر آموزش سطوح i-v

· تأکید عمده بر آموزش معلمان و مطالعات دوره ای

دومین مرحله (فاز 2) پروژه به مدت 2 سال در حال انجام می باشد. مبلغ هزینه شده کل طی فاز 2 پروژه که طی سال های 98-1996 به مورد اجرا گذارده شد بر 613 میلیون روپیه بالغ می گردد که توسط سازمان UNICEF، دولت هند و دولت ایالتی بیهار به نسبت 1/2/3 تأمین گردیده است. گفتنی است که مبلغی بالغ بر 3600 میلیون روپیه جهت اجرای فاز 1 و 2 پروژه فوق هزینه گردیده است.

6- پروژه آموزش ابتدایی منطقه ای

پروژه مذکور که در نوامبر سال 1994 به مورد اجرا درآمد به عنوان طرح پیشروی ارتقاء نظام آموزش ابتدایی در کشور هند مطرح می باشد.

هدف غائی پروژه فوق عملیاتی نمودن راهبردهای استراتژیک جهت نیل به سیاست جهانی سازی آموزش ابتدایی و گسترش این برنامه ها به مناطق دورافتاده و محروم کشور است. در این پروژه تجارب و ایده های مثبت و کارآمد چندین ایالت مدنظر قرار گرفته است. از جمله مهم ترین اهداف پروژه DPEP می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

· تدارک برنامه های آموزش ابتدایی جهت دسترسی کلیه کودکان هندی به آموزش های اولیه در نظام آموزش رسمی یا آموزش غیررسمی (NFE)

· کاهش نرخ افت تحصیلی به کمتر از 5 درصد و افزایش نرخ ثبت نام و پیشرفت تحصیلی

· افزایش متوسط پیشرفت دانش آموزان در سطوح آموزش پایه به ویژه آموزش ابتدایی تا سقف 40 درصد

گفتنی است که 85 درصد از هزینه پروژه مذکور توسط دولت هند و باقی مانده هزینه ها توسط دولت های ایالتی تأمین می گردد. آژانس توسعه بین المللی (IDA) بالغ بر 260 میلیون دلار به اجرای فاز اول و 425 میلیون دلار جهت اجرای فاز 2 پروژه اختصاص داده است. اتحادیه اروپا (Eu) نیز به تأمین هزینه تا سقف 150 میلیون دلار مبادرت نموده است. این در حالی است که اعتبارات هزینه شده توسط دولت هلند جهت اجرای این پروژه بر 8/25 میلیون دلار بالغ می گردد. نخستین مرحله از پروژه فوق در 42 منطقه کشور در ایالات Assam، Haryana، Karnatalea، Kerala، Maharashtr، Tamilnadu و Madhya Pradesh به مورد اجرا گذارده شد. طی فاز 2 پروژه نیز این طرح در 80 منطقه متعلق به ایالات Orissa، Himachal Pradesh، Andhra Pradesh، West bangal، Httar Pradesh و Gujarat و ایالات فاز 1 به مورد اجرا گذارده شد.

7- طرح ملی تغذیه رایگان

طرح مذکور با عنوان طرح ملی تغذیه رایگان دانش آموزان مقطع آموزش ابتدایی در 15 آگوست سال 1995 در جهت ارتقاء نرخ ثبت نام و ابقاء تحصیلی دانش آموزان به ویژه دانش آموزان خانواده های کم درآمد و محروم به مورد اجرا گذارده شد. طرح مذکور طرحی ملی است که به مدت کوتاهی در سراسر مدارس ابتدایی کشور به مورد اجرا درآمد. طبق طرح مذکور کلیه دانش آموزان سطوح i-v  آموزش طی سال های 1997 تا 1998 از تغذیه رایگان در مدارس بهره مند گردیدند. در طول سال 96- 1995 بالغ بر 378 منطقه، 225 هزار مدرسه و 33 میلیون کودک هندی با هزینه ای بالغ بر 412/4 میلیون روپیه تحت پوشش این طرح قرار گرفتند. طی سال 97-1996 دامنه طرح مذکور گسترش یافته و 4/55 میلیون دانش آموز را تحت پوشش قرار داد. گفتنی است که طی طرح اخیر بالغ بر 110/8 میلیون روپیه هزینه گردید. طی مرحله 3 طرح مذکور که طی سال 98-1997 به مورد اجرا درآمد بالغ بر 110 میلیون دانش آموز کلاس های مقطع آموزش ابتدایی تحت پوشش قرار گرفتند. در پایان طرح مذکور گزارشات رضایت بخشی از افزایش نرخ ثبت نام و ابقاء تحصیلی دانش آموزان در مدارس مشهود بوده است.

تمرکززدایی آموزشی

طرح تمرکززدایی آموزشی از مقطع آموزش ابتدایی بخشی از سیاست ملی کشور هند طی سال 1986 به شمار می آید. طرح مذکور توسط کمیته های تحت عنوان کمیته های آموزش روستایی (VECs) در جهت مدیریت هر چه بهتر آموزش ابتدایی در کشور به مورد اجرا درآمده است.

طرح مذکور با هدف اجرای سیاست های خانواده محور و کودک محور در حوزه آموزش به ویژه آموزش ابتدایی و دستیابی کلیه کودکان به امکانات آموزش مناسب در مدارس رسمی یا غیررسمی و ادامه تحصیلات در این مراکز می باشد.

با توجه به اطلاعات می توان پی برد که نرخ ثبت نام طی این دهه نسبتاً ثابت مانده است. این امر بویژه در خصوص ثبت نام دانش آموزان پسر در کلاس های ابتدایی صحّت دارد. این در حالی است که ارقام ثبت شده برای دختران نشان دهندة رشد 6 درصدی در نرخ ثبت نامی آنان می باشد. این امر احتمالاً به چند عامل بستگی دارد. یکی از دلایل، عدم ثبت نام از کودکان در سنین معین می باشد. گفتنی است که شرایط سنی از ایالتی به ایالت دیگر کشور متفاوت می باشد. در ایالت کِرالا و تامیل نادو از 60 درصد از کودکان رده سنی 5 سال در کلاس های اوّل ابتدایی ثبت نام به عمل می آید. این در حالی است که اکثر ایالات کشور در سن 6 سالگی از کودکان در کلاس های ابتدایی ثبت نام به عمل می آید. در برخی از ایالات کشور نیز این سن 7 سال تمام بوده است. این امر می تواند از دو عامل تأثیر پذیرفته باشد:

.  عدم آمادگی مدارس جهت ارائه خدمات آموزشی

.  نرخ رو به رشد نسل جدید یادگیرندگان در کشورهای عقب افتاده

علاوه بر این برخی ایالات نیز با پیروی از چندین طرح جدید به ثبت نام از کودکان رده های سنی بالاتر در این کلاسها مبادرت می نمایند که این امر خود ترکیب سن آموزش را تحت تأثیر قرار می دهد.

در کل می توان گفت که از 30/90 درصد نرخ ناخالص ثبت نام (GER) در مدارس ابتدایی (5/98 درصد پسر و 5/81 درصد دختر)، تنها 7/71 درصد به نرخ خالص ثبت نام تعلق دارد. (7/77 درصد پسر و 64 درصد دختر). 17 ایالت کشور از پائین تر میانگین ملی برخوردارند و این درحالی است که 15 ایالت دیگر از سهمی از بالاتر از میانگین ملّی برخوردار می باشند. مطابق آمار ارائه شده کشور هندوستان جهت جذب کلیه کودکان به مدارس چالش بزرگی پیش رو دارد. اگر از زاویه دیگر به این موضوع نگاه کنیم متوجه می شویم که طی دهة 90 نرخ نام نویسی ناخالص از پسران و دختران (در مقطع ابتدایی) به حال  ثابت درآمده است. طی این دهه آمار افرادی که در سنین بالا یا پائین تر از معیار تعیین شده در کلاس های ابتدایی ثبت نام نموده اند رو به کاهش گذارده است. در نمودارهای آماری نرخ نام نویسی خالص و میزان حضور دانش آموزان در مدارس نشان داده شده است. از این آمار و ارقام می توان به دو موضوع پی برد:

 اوّل اینکه نرخ پائین ثبت نام در کلیه بخش های کشور معضل محسوب نمی گردد. اغلب ایالات کشور حتی ایالاتی که زیر خط توسعه قرار داشته اند. (همانند ایالت مدهیاپرادش 1/88 درصد) آمار بالایی از نرخ نام نویسی خالص (80 درصد) ارائه داده اند. با این وجود برخی از ایالات کشور من جمله جامووکشمیر، ناگالند، آتارپرادش و تنگال غربی با مشکلات جدی روبرو می باشند. دوّم اینکه اگر چه نرخ دخترانی که از آنها ثبت نام به عمل آمده طی چند سال اخیر روبه افزایش گذارده است، اما شکافی که میان این دوجنس (دختر و پسر) وجود داشته همچنان به قوت خود باقی است. آمارها نشان می دهند که در ازای دخترانی که در رده های سنی 14-6 سال ثبت نام نموده اند، دخترانی نیز به همان تعداد و در همان گروه سنی خارج از مدارس به سر می برند. در ایالاتی چون بیهار، جامووکشمیر، راجستان، آتار پرادش این مشکل توجه عمده ای را می طلبد. در آتارپرادش از تعداد 11 دختر حتی 2 نفر نیز در مدارس ابتدایی حضور نمی یابند.

با توجه به مشکلات منطقه ای، شکاف جنسی و مشکل رشد جمعیت، دولت مرکزی و دولت های ایالتی معیارهای جدیدی را در این خصوص وضع نمودند که از آن جمله می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

الف) معیارهایی که از قبل برای اندازة جمعیت و راه اندازی امکانات آموزشی در سکونتگاههای کوچک اتخاذ گردیده بود، دچار تغییراتی گردید. این تغییرات همانگونه که در ارقام ارائه شده در ایالات مدهیاپرادش و آندهراپرادش نتایج مثبتی در برداشته است (گفتنی است که اکثریت جمعیت این دو ایالت در مناطق سکونتی تپه ای و به صورت اقلیت قومی سکنی گزیده اند).

ب) احداث مدارس و اجرای طرح های آموزشی من جمله پروژه های لاک جامبیش راجستان از جمله عمده تلاش هایی بود که موفقیت هایی در این زمینه نیز کسب نمود.

ج) استراتژی سومی که در جهت افزایش نرخ ثبت نام وحضور کودکان در آموزش ابتدایی و کاهش ناهمگونی میان بخشهای مختلف اتخاذ گردید، طرح تمرکززدایی آموزش بود. با توجه به اینکه ناهمگونی ها در سطح ایالات فوق العاده زیاد بوده و با توجه به اینکه طرح های ایالتی قادر به پاسخگویی به ملاحظات ملی نمی باشند از این روی  DPEP که بیش از 200 حوزه را تحت پوشش قرار داده است به اتخاذ سیاست جدیدی در جهت برنامه ریزی های آموزش ابتدایی مبادرت نموده است.

مقطع آموزش متوسطه

ساختار آموزشی

به طور اساسی در کلیه کشورهای جهان آموزش متوسطه از نقش بسیار مهم حساس و سرنوشت سازی در آینده فرد و اجتماع برخوردار می باشد. در این دوره از یک سو پی ریزی آموزش علوم و تکنولوژی عیق تر از دوره قبل مورد توجه قرار گرفته و دانش آموزان آمادگی لازم جهت ورود به دوره های عالیتر آموزشی بهره مند می گردندو از سوی دیگر به عنوان یکی از اعضای جامعه به کسب مهارتهای اجتماعی و بازار کار مبادرت می نماید. در واقع آموزش متوسطه پلی است که آموزش ابتدایی را به آموزش عالی دوره های فنی و حرفه ای و یا ورود به بازار کار و زندگی اجتماعی متصل می نماید. بر اساس خط مشی جدید آموزش نظام آموزش متوسطه در هند از چهارده سالگی آغاز شده و تا مدت چهار سال ادامه می یابد . به عبارت دیگر این دوره از پایه نهم آغاز شده و تا پایه دوازدهم ادامه می یابد . این دوره نیز از دو دوره آموزشی دو ساله مقدماتی و تکمیلی متصل میگردد. در برنامه ریزی مقطع مقدماتی متوسطه بر دروس عمومی و پایه متمرکز میگردد. در صورتی که در مقطع تکمیلی متوسطه برنامه ریزی درسی بر دروس تخصصی تاکید دارد . به طور کلی برنامه های درسی این دوره که دروس ریاضیات،علوم،تکنولوژی، علوم اجتماعی، تربیت بدنی و بهداشت،آموزش هنر، مهارتهای حرفه ای ، کار تجربی و آموزش زبانهای هندی،انگلیسی و زبانهای محلی مشتمل میگردد. کتابهای درسی به زبان انگلیسی تالیف می شوندو از آنجائیکه زبان اداری و دیوانی این کشور انگلیسی است به زبان انگلیسی نیز تدریس می گردد.

بر اساس گزارش وزارت توسعه منابع انسانی تعداد مدارس دوره چهار ساله آموزش متوسطه از 416،7 مدرسه طی سال 1950 به 436،112 مدرسه طی سال 1999 بالغ می گردد. تعداد معلمان این دوره نیز از 000،127 نفر طی سال 1950 به 878،747،1 نفر طی سال 1999 افزایش یافته و تعداد دانش آموزان نیز در این دوره به 27,767,449 نفر بالغ می گردد. بررسی و مقایسه آمارهای موجود روشن می سازد که کشور هند به رغم ازدیاد جمعیت، بویژه در رده های سنی کودکان لازم التعلیم و فقدان منابع طبیعی استراتژیک من جمله نفت و گاز توفیق فراوانی در فراهم سازی امکانات و سرمایه گذاری های مالی وانسانی در زمینه آموزش بویژه برای کودکان طی 5 دهه اخیر داشته است. به نحوی که نسبت ثبت نام دانش آموزان از 33/18 درصد درزمان استقلال بر 14/92 درصد افزایش یافته است.

سیستم امتحانی و مدارک تحصیلی

ارزشیابی تحصیلی در نظام آموزشی هند از جایگاه ویژه ای برخوردار می باشد. به طور علمی ، درتمامی ایالت های کشور سطوح تحصیلی به کلاسها یا پایه های متعدد تقسیم شده و ارتقا از یک پایه به پایه بعدی متوسط به نتیجه ارزشیابی نهایی در پایان سال تحصیلی است. در سطح آموزش ابتدایی ، آزمون ها از انعطاف کافی برخوردار بوده و به صورتی داخلی و در سطح مدرسه ای برگزار می گردد. این مقطع سیاستهای آموزشی به گونه ای است که کلیه دانش آموزان به گذراندن کلاسهای اول تا پنجم با موفقیت بدون نیاز به تکرار پایه مبادرت می نماید. مدارک دوره هشت ساله آموزش ابتدایی توسط مدارسی صادر شده و از اعتبار کافی و جهت ورود به آموزش متوسطه برخوردار می باشد. مسئولیت اجرای آزمونها مقطع متوسطه در پایه های نهم و یازدهم از جمله وظایف مدارسی به شمار آمده و این در حالی است که مسئولیت اجرای ارزشیابی در پایه های دهم و دوازدهم این دوره به عهده هیات مدیره آموزش متوسطه ایالتی می باشد. به طور معمول هیات مدیره آموزش متوسطه به اجرای این وظیفه از طریق برگزاری آزمونهای علمی و سئوالات استاندارد شده مختلف علمی با همکاری معلمان مجرب مبادرت نموده و بر اساس نتایج این آزمونها مدارک تحصیلی برای دانش آموزان موفق صادر میگردد. برخورداری از مدارک صادره در پایه های دهم و دوازدهم جهت ورود به مقطع تکمیلی متوسطه و دوره های عالی فنی و حرفه ای، کالج ها و دانشگاهها و یا جهت استخدام الزامی است.

آموزش معلمان

مدرک مورد نیازجهت تدریس درسطوح مختلف آموزشی

 مقطع آموزش پیش دبستانی: ازجمله مهمترین شرایط لازمه جهت تدریس در مراکز آموزش پیش دبستانی می توان به قبولی درآزمون مقطع متوسطه یا دوره دوم متوسطه ( گذراندن 10 تا 12سال تحصیلی) و گذراندن دوره آموزشی 2-1 ساله اشاره نمود. این درحالیست که در برخی ازدانشگاهها آزمون ورودی جهت ورود به دوره کارشناسی آموزش ازفارغ التحصیلان مقطع کارشناسی به عمل می آید.

 سطح اول :حداقل شرایط لازم جهت تدریس درسطح1 آموزش گذراندن دوره آموزشی10تا 12ساله یا قبولی درآزمون مقطع متوسطه و گذراندن دوره آموزشی 4 ساله دررشته آموزش ابتدایی است.

سطح دوم : حداقل شرایط لازم جهت تدریس در دوره دوم ابتدایی و متوسطه ( پایه 12-6 ) فارغ التحصیلی ازدانشگاه دررشته های علوم ، علوم اجتماعی ، علوم انسانی ، تجارت و کشاورزی وگذراندن دوره آموزشی 1 ساله می باشد.

مواد آموزشی

ازجمله مهمترین مواد آموزشی مراکز آموزش معلمان می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

1- واحدهای پایه( 20 % ) : آموزش تاریخچه هند – روانشناسی آموزش

2- واحدهای تخصصی( 30%): آموزش زبان ( زبان مادری و زبان انگلیسی)– آموزش ریاضی- آموزش علوم طبیعی– آموزش علوم انسانی– آموزش بهداشت و تربیت بدنی– آموزش هنر– آموزش عملی

3- واحدهای تخصصی فوق العاده ( 10%) : آموزش علوم / آموزش علوم اجتماعی و گزینش

یکی ازدروس آموزش بزرگسالان، آموزش غیر رسمی، آموزش اجتماعی، آموزش قبایل، آموزش کلاس چندپایه، جمعیت شناسی، آموزش استثنایی، تکنولوژی آموزشی

4- واحدهای کارورزی( 40%) : کارعملی– مشارکت در آموزش (درکلاسهای ابتدایی و دوره دوم ابتدایی)

 مدت زمان تدریس

– 4/ 1 در صد از معلمین31تا 35ساعت درهفته

– بیش از4/ 1 درصد نزدیک به 36ساعت درهفته

– 2/1درصد نزدیک به31 تا 40 ساعت درهفته( دردوره دوم ابتدایی)

– 12درصد بیشتراز40 ساعت درهفته (دردوره دوم ابتدایی)

دوره های آموزش ضمن خدمت

 برنامه های آموزش ضمن خدمت خود از دوره های آموزشی به شرح ذیل متشکل می گردد:

دوره 1 آموزش ضمن خدمت با عنوان PMOST که ازسال1986درقالب برنامه های توجیهی برای معلمین مدارس ابتدایی و متوسطه برگزار می گردد.

دوره 2 آموزش ضمن خدمت با عنوان SOPT که ازسال 94-1993 درقالب دوره هایی تحت عنوان برنامه توجیهی ویژه معلمین دوره ابتدایی برگزار می گردد.

اهداف آموزشی

ازجمله مهمترین اهداف آموزشی دوره های آموزش ضمن خدمت می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

1- ترغیب معلمین درجهت توجه به علائق آموزشی، دانش آموزان بهره گیری ازسیاست آموزش فراگیرو انجام تحقیقات کاربردی

2- ارتقاء سطح کیفی آموزش ابتدایی جهت تعیین حداقل سطح یادگیری ( MLLS)

3- آموزش وتشویق معلمین به اتخاذ متدهای آموزشی کودک محور

نسبت تعداد معلمین به دانش آموزان مقاطع مختلف تحصیلی طی سالهای2001-1951

نرخ حضور معلمین

طی چندین سال اخیربیش از2میلیون معلم دردوره های آموزشی ضمن خدمت حضوریافته اند.

لازم به ذکر است که از این تعداد بالغ بر 8/1 میلیون نفردردوره آموزشی 1(طی سال های 1990-1986) ودرحدود450000 نفردردوره آموزشی 2(طی سال های 1994-1983)حضور یافته اند.

تاریخ 20 فروردين, 1396 – 15:25.

http://oerp.ir/international/4857/ساختار-نظام-آموزشی-در-هند